vw061
VWTURK Gold Member
- Katılım
- 23 Tem 2008
- Mesajlar
- 6,763
- Tepkime puanı
- 166
- Şehir
- Trabzon
Motorlu taşıtların hepsinde ayna mahruti dişlisi bulunmaktadır. Google'da bununla ilgili birçok bilgi bulunmakta. Kendi aracımda da birkaç uygulama yapmak istedim ve bununla ilgili çeşitli araştırmalar yaptım. Hatta bazı Makine Mühendislerine de danıştım. Ama aradığım cevabı bulamadım. Genellikle kitap üzerinden cevaplar alabildim. Neyse ki yabancı forumlar üzerinden ve biraz da mantık yürüterek edindiğim bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Örnek: 4.61 ayna mahruti oranlı bir araç düşünelim. Aşağıdaki fotoğrafta mahruti olan dişli ''uzun ince olan dişlidir.'' Ayna olan dişli de ''yuvarlak büyük olan dişlidir.'' Bazı araçlarda ayna dişlisi civatalı ve somunlu olduğu için değişmesi kolaydır. Örnek: Golf 4
Bazı araçlarda da puntalıdır. Bu yüzden tornada puntalanması gerekir. Örnek: Transporter T4
Transporter serilerinden örnek verirsek: 3.90, 4.24, 4.61 oranlı 3 çeşit ayna mahruti dişlisi kullanılmaktadır. Bu dişlilerin oranı neden farklı diye sorarsanız:
T4 2.4 D 78 hp 4.61 oran
T4 2.5 TDI 88 hp 4.24 oran
T4 2.5 TDI 102 hp 3.90 oran
Gördüğünüz üzere motor gücü arttıkça ayna mahruti oranı da azalıyor. Bunun nedeni ise motor gücündeki düşük torku şanzımanda yakalamaktır. Mesela 78 hp'lik motorda 3.90 oranlı ayna mahruti dişlisi kullanılsaydı bu sefer araç çok ağır bir şekilde hızlanacaktı. Örnek olarak 3.vites 4.61 oran ile 80 km hızda 4000 rpm çeviriliyor ise 3.90 oran ile 3500 rpm çevirilecek. Hıza göre daha az sayıda bir devir çevirildiği için araç daha geç hızlanacaktır.
4.61 oranı şu şekilde yorumlayabiliriz. Ayna mahruti dişlisi lastiğe 1 tur attırmak için 4.61 tur çevirmesi gerekmekte.
Aynı oran 102 hp'lik motorda da kullanılabilirdi. 4.61 oranı bu motorda kullanılsaydı araç çok daha hızlı bir şekilde hızlanacaktı ama bu sefer de araç çok çabuk devir çevirecekti. Bu da daha kısa şanzıman ve aktarma ömrü, daha fazla yakıt tüketimi ve daha fazla ses olacaktı.
Burada 4.61 oranlı ayna mahrutide dişli sayısını bulmak için: 83/18 = 4.61 yani ayna dişlisindeki diş sayısını mahruti dişlisindeki diş sayısına böleriz.
Bu şekilde oran çıkmış olur. Aynı şey şanzıman dişlisi için de geçerlidir.
Mesela: Aşağıdaki dişli oran tablosunda 2.vites oranı için 2.118 oranı yazılmış. Bu değerler araç kataloglarında da yazar. Bu orana sahip bir ikinci vites dişlisi şu şekilde bulunur: büyük dişliyi küçük dişliye böleriz. 36/17: 2.117 ila 2.118 oran eder.
Dişli oranı azaldıkça o viteste yapacağınız hız da artmış oluyor. 4.vites dişli oranı da bunun bir ispatıdır. 2.118 ile 0.972 oran arasında büyük bir fark vardır. Bu sebeple 2.vites en fazla 80 km hız yapan bir araç 4.viteste bunun iki katı hızı yapabilmektedir. Vitesli bir bisiklet gibi düşünebilirsiniz.
Arazi araçlarında yapılan modifikasyon işlemlerinde ayna mahruti dişlisi değişimi önemlidir. Mesela: Fabrikasyon 17'' janta sahip bir arazi aracına 22'' bir jant ve lastik takıldığında orijinal mahruti oranı 4.20 olduğunu da kabul edersek bu orana sahip ayna mahruti dişlisi lastiği döndürmekte zorlanacaktır. 1.vitesle kalkış yerine 2.vitesle kalkış gibi düşünebilirsiniz. Bu sebeple oranı 4.20'den 4.80 hatta 5.10'a kadar çıkartırlar. Aracın tüm viteslerindeki hız azalacak fakat buna karşılık vites aralarındaki tork artacaktır. Araç daha önce 3.vites 80 km hızda 3500 devir çevirirken bu sefer aynı hızda 4000 devir çevirecektir.
Şimdi ben değişik bir proje düşünüyorum. Şanzımanda bulunan grup dişlideki 2.vites haricindeki tüm dişliler değişebilmekte. Ayna mahruti dişlisini yani oranını hiç değişmeden sadece 3,4 ve 5.vites dişlilerini farklı bir dişli ile değişeceğim. Mesela 3.vites oranım 1.346 orandan 1.23'e düşecek. Bu şekilde tahminlerime göre 3.vites 100 km hız yapıyorsam 105-110 km hıza kadar çıkabileceğim.
Atmosferik araçlarla turbo araçları karşılaştırırsanız yukarıdaki yazdığım örneklerin doğru olduğunu kavrayabilirsiniz. Turbo beslemeli araçlardaki dişli oranları daha azdır. Atmosferik motorlarda turbo olmadığı için torka ihtiyaç vardır. Bir nevi turbo görevi gören tork da şanzımandaki ve ayna mahrutideki dişli oranları ile yakalanır.
Geçenlerde 3.50 orandan 4.10 oranına geçen bir atmosferik videosu izlemiştim. Araç her iki dişli oranı ile de 2.vites 100 km hıza rahatça çıkıyordu. Fakat 4.10 oranı ile 0 100 km hızlanma süresi 1 saniye daha düşük oluyordu. Buna karşılık 3.50 oran ile 2.vites 5500 devir çevirirken 4.10 oran ile 6100 devire kadar çıkıyordu. Ama 4.10 oran ile daha fazla devir çevirdiği için daha iyi hızlanıyordu. Ticari araçlarla rampa aşağı inerken frene basar gibi araç kompresöre düşer, ama binek araçlarda tam tersi akar gider. İşte anlatmak istediğim şey de bu.
Eğer böyle bir proje düşünüyorsanız 0 -100 hızlanmayı iyileştirmek istiyorsanız aracınızın her iki mahruti oranı ile de 2.vites 100 km hızı rahatlıkla çevirebilmesi lazım. Bu şekilde 0-100 hızlanma sürenizi azaltabilirsiniz. Tabii bu söylediğim şey en az 120 hp güce sahip araçlar için geçerli.
Örnek: 4.61 ayna mahruti oranlı bir araç düşünelim. Aşağıdaki fotoğrafta mahruti olan dişli ''uzun ince olan dişlidir.'' Ayna olan dişli de ''yuvarlak büyük olan dişlidir.'' Bazı araçlarda ayna dişlisi civatalı ve somunlu olduğu için değişmesi kolaydır. Örnek: Golf 4
Bazı araçlarda da puntalıdır. Bu yüzden tornada puntalanması gerekir. Örnek: Transporter T4
Transporter serilerinden örnek verirsek: 3.90, 4.24, 4.61 oranlı 3 çeşit ayna mahruti dişlisi kullanılmaktadır. Bu dişlilerin oranı neden farklı diye sorarsanız:
T4 2.4 D 78 hp 4.61 oran
T4 2.5 TDI 88 hp 4.24 oran
T4 2.5 TDI 102 hp 3.90 oran
Gördüğünüz üzere motor gücü arttıkça ayna mahruti oranı da azalıyor. Bunun nedeni ise motor gücündeki düşük torku şanzımanda yakalamaktır. Mesela 78 hp'lik motorda 3.90 oranlı ayna mahruti dişlisi kullanılsaydı bu sefer araç çok ağır bir şekilde hızlanacaktı. Örnek olarak 3.vites 4.61 oran ile 80 km hızda 4000 rpm çeviriliyor ise 3.90 oran ile 3500 rpm çevirilecek. Hıza göre daha az sayıda bir devir çevirildiği için araç daha geç hızlanacaktır.
4.61 oranı şu şekilde yorumlayabiliriz. Ayna mahruti dişlisi lastiğe 1 tur attırmak için 4.61 tur çevirmesi gerekmekte.
Aynı oran 102 hp'lik motorda da kullanılabilirdi. 4.61 oranı bu motorda kullanılsaydı araç çok daha hızlı bir şekilde hızlanacaktı ama bu sefer de araç çok çabuk devir çevirecekti. Bu da daha kısa şanzıman ve aktarma ömrü, daha fazla yakıt tüketimi ve daha fazla ses olacaktı.
Burada 4.61 oranlı ayna mahrutide dişli sayısını bulmak için: 83/18 = 4.61 yani ayna dişlisindeki diş sayısını mahruti dişlisindeki diş sayısına böleriz.
Bu şekilde oran çıkmış olur. Aynı şey şanzıman dişlisi için de geçerlidir.
Mesela: Aşağıdaki dişli oran tablosunda 2.vites oranı için 2.118 oranı yazılmış. Bu değerler araç kataloglarında da yazar. Bu orana sahip bir ikinci vites dişlisi şu şekilde bulunur: büyük dişliyi küçük dişliye böleriz. 36/17: 2.117 ila 2.118 oran eder.
Dişli oranı azaldıkça o viteste yapacağınız hız da artmış oluyor. 4.vites dişli oranı da bunun bir ispatıdır. 2.118 ile 0.972 oran arasında büyük bir fark vardır. Bu sebeple 2.vites en fazla 80 km hız yapan bir araç 4.viteste bunun iki katı hızı yapabilmektedir. Vitesli bir bisiklet gibi düşünebilirsiniz.
Arazi araçlarında yapılan modifikasyon işlemlerinde ayna mahruti dişlisi değişimi önemlidir. Mesela: Fabrikasyon 17'' janta sahip bir arazi aracına 22'' bir jant ve lastik takıldığında orijinal mahruti oranı 4.20 olduğunu da kabul edersek bu orana sahip ayna mahruti dişlisi lastiği döndürmekte zorlanacaktır. 1.vitesle kalkış yerine 2.vitesle kalkış gibi düşünebilirsiniz. Bu sebeple oranı 4.20'den 4.80 hatta 5.10'a kadar çıkartırlar. Aracın tüm viteslerindeki hız azalacak fakat buna karşılık vites aralarındaki tork artacaktır. Araç daha önce 3.vites 80 km hızda 3500 devir çevirirken bu sefer aynı hızda 4000 devir çevirecektir.
Şimdi ben değişik bir proje düşünüyorum. Şanzımanda bulunan grup dişlideki 2.vites haricindeki tüm dişliler değişebilmekte. Ayna mahruti dişlisini yani oranını hiç değişmeden sadece 3,4 ve 5.vites dişlilerini farklı bir dişli ile değişeceğim. Mesela 3.vites oranım 1.346 orandan 1.23'e düşecek. Bu şekilde tahminlerime göre 3.vites 100 km hız yapıyorsam 105-110 km hıza kadar çıkabileceğim.
Atmosferik araçlarla turbo araçları karşılaştırırsanız yukarıdaki yazdığım örneklerin doğru olduğunu kavrayabilirsiniz. Turbo beslemeli araçlardaki dişli oranları daha azdır. Atmosferik motorlarda turbo olmadığı için torka ihtiyaç vardır. Bir nevi turbo görevi gören tork da şanzımandaki ve ayna mahrutideki dişli oranları ile yakalanır.
Geçenlerde 3.50 orandan 4.10 oranına geçen bir atmosferik videosu izlemiştim. Araç her iki dişli oranı ile de 2.vites 100 km hıza rahatça çıkıyordu. Fakat 4.10 oranı ile 0 100 km hızlanma süresi 1 saniye daha düşük oluyordu. Buna karşılık 3.50 oran ile 2.vites 5500 devir çevirirken 4.10 oran ile 6100 devire kadar çıkıyordu. Ama 4.10 oran ile daha fazla devir çevirdiği için daha iyi hızlanıyordu. Ticari araçlarla rampa aşağı inerken frene basar gibi araç kompresöre düşer, ama binek araçlarda tam tersi akar gider. İşte anlatmak istediğim şey de bu.
Eğer böyle bir proje düşünüyorsanız 0 -100 hızlanmayı iyileştirmek istiyorsanız aracınızın her iki mahruti oranı ile de 2.vites 100 km hızı rahatlıkla çevirebilmesi lazım. Bu şekilde 0-100 hızlanma sürenizi azaltabilirsiniz. Tabii bu söylediğim şey en az 120 hp güce sahip araçlar için geçerli.
Son düzenleme:
